پاشخنامه تشریحی درس روش تحقیق کنکور دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری 1396

نحوه پاسخدهی به سوال اول، به عنوان نمونه، در این قسمت آمده است.

تحقيق توصيفى زمينه‌ياب يا پهناگر به مطالعه ويژگى‌ها و صفات افراد جامعه مى‌پردازد و وضعيت فعلى جامعه آمارى را در قالب چند صفت يا متغير مانند سن، جنس، وزن، درآمد، وضع زندگي، تحصيل، سواد، تأهل، برخوردارى از وسيله يا امکانى خاص نظير وسيله نقليه، خانه و غيره مورد بررسى قرار مى‌دهد. گاه از تحقيقات توصيفى زمينه‌ياب به تحقيقات پيمايشى نيز تعبير مى‌شود که هدف آن شناخت صفات، ويژگى‌ها، عقايد، نگرش‌ها، رفتارها و ساير مسائل افراد يک جامعه از طريق مراجعه به آنهاست. اين تحقيقات مى‌تواند سطحى(سرشمارى‌هاى عمومى يا نمونه‌اى) باشد يا عمق(مانند نظرخواهى‌هايى که درباره يک نامزد انتخاباتى یا پيمايش افکار عمومى) بيشترى داشته باشد. براى مثال، مؤسسات گالوپ، روپر، هاريس و کروسلى اقدام به چنين پيمايش‌هايى مى‌نمايند

تحقيق توصيفى موردى يا ژرفانگر، عبارت است از مطالعه يک مورد يا يک واحد، و کاوش عميق در مورد آن. در واقع، در اين نوع تحقيقات يک مورد از جهات مختلف هر پديده مورد بررسى قرار مى‌گيرد و ضمن توصيف ويژگى‌ها و صفات آن به تجزيه‌وتحليل علت يا علل بعضى از کنش‌ها و واکنش‌هاى آن پرداخته مى‌شود. نتايج اين‌گونه تحقيقات را به چنان جامعه آمارى‌اى مى‌توان تعميم داد که ويژگى‌هاى مشترکى بين آنها يافت شود.

تحقيقات مردم‌شناسى فرهنگى و قوم‌نگارى نيز جزو تحقيقات موردى بحساب مى‌آيد. همچنين تک‌نگارى‌ها (يا مونوگرافى‌هايي) (monographies) که درباره مکان يا گروه خاصى انجام مى‌شود، در زمره مطالعات موردى محسوب مى‌شود. مثلا‌ً در مطالعات قوم‌نگارى موضوعاتى از قبيل زبان، مراسم ازدواج، زندگى و روابط خانوادگي، روش پرورش کودکان، اعتقادات و مراسم مذهبي، روابط اجتماعي، آداب و رسوم اجتماعي، روش‌هاى توليد، الگوى زندگى (غذا، لباس، مسکن، وسايل خانه و کار)، الگوى گذران اوقات فراغت، ادبيات و موسيقي، طنز و شعر و داستان و حماسه مورد مطالعه قرار مى‌گيرد. در اين مطالعات بيشتر بر روش‌هاى کيفى تأکيد مى‌شود و از آمار و ارقام کمتر استفاده مى‌گردد.

تحقيق توصيفى تحليل محتوا؛ به‌منظور توصيف عينى و کيفى محتواى مفاهيم بصورت نظامدار انجام مى‌شود. در واقع، قلمرو اين نوع تحقيق را منتهاى مکتوب، شفاهى و تصويرى دربارهٔ موضوعى خاص تشکيل مى‌دهد؛ نظير کتاب‌ها، مقاله‌ها، روزنامه‌ها، مجله‌ها، مطالب نوار و فيلم، سخنرانى‌ها، اوراق امتحاني، تصاوير، تابلوها، عکس‌هاى معمولي، عکس‌هاى هوايي، تصاوير ماهواره‌اي، نقشه‌ها، پرسشنامه‌ها و فرم‌ها. محقق در چنين تحقيقى به‌دنبال تجزيه‌وتحليل و توصيف مطالب است. در تحليل محتوا عناصر و مطالب موردنظر گردآورى و طبقه‌بندى مى‌شود و مورد تجزيه‌وتحليل قرار مى‌گيرد.