برنامه ریزی وکالتی، شناسایی ابعاد و ویژگی های آن

مقاله برنامه ریزی وکالتی، شناسایی ابعاد و ویژگی های آن که توسط  خانم راضیه رمضانی و آقایان امیر رضا فرشچین و احمدرضا ابراهیمی پور تدوین شده و در ماهنامه شباک چاپ شده است، را در اینجا مشاهده می نمایید.

بخشی از مطالب ذکر شده در این مقاله به شرح ذیل می باشد:

جریان برنامه ریزی وکالتی، با هدف مبارزه با تبعیض نژادی در شهرهای آمریكا و دفاع از مردم فقیر و محرومان در سال 1965 توسط پل دیویدف مطرح گردید شكل گرفت.

این نظریه در نیمه دوم دهة شصت مطرح و در دهة هفتاد مورد اقبال و توجه قرار گرفت. دیویدف عنوان می نماید که اگر آن طور که نظریه برنامه ریزی سنتی ادعا می کند، برنامه ریزی فرایندی عقلانی و تكنوکراتیك باشد، قاعدتاً همة این برنامه ها باید مثل هم باشند. زیرا همگی براساس روش شناسی و مبانی نظری واحدی تهیه شده اند. اما در جاهایی که این اتفاق افتاده است برنامه ها مثل هم نبوده اند و همین نكته نشان می دهد که برنامه ریزی موضوعی فنی و تكنوکراتیك نیست بلكه با ارزش ها و اولویت های مردم رابطه دارد. با پذیرش چندگانه باوری در برنامه ریزی، واژه وکالتی معنا پیدا می کند، زیرا برنامه ریز به عنوان یك متخصص، نقش وکیل اجتماعات شهری یا روستایی، گروه های شغلی، قومی و نژادی، شهرها، منطقه ها، و یا حتی کشورها را برعهده می گیرد. نكتة مهم در اینجاست که برنامه ریزی که وکیل یك گروه یا اجتماع می شود می بایست ارزش ها، منافع و اولویت های آن گروه را باور داشته باشد، با آنها همدردی کند، به نفع اهداف آنها تبلیغ کند و در جهت تحقق اهدافشان بكوشد. به دنبال مطرح شدن رهیافت وکالتی در برنامه ریزی و توجه بسیاری از صاحبنظران، این رهیافت وارد مقوله برنامهریزی شهری شد. رهیافت برنامه ریزی وکالتی، رهآورد گفتگوهای طرفداران عدالت اجتماعی درباره مسائل جوامع و به خصوص جوامع شهری است.

دیدگاه برنامه ریزی وکالتی یا Advocacy Planning در مقاله ای تحت عنوان «برنامه ریزی وکالتی و چند گانه باور» در سال 1965 مطرح گردید. در این راهیافت Advocacy، دفاع کردن از برنامه یا برنامه هایی است که در مقابل و یا در مخالفت با برنامه هایی که از جانب کارگزاران سازمانهای مخلی و یا دولتی تهیه می شود.

Advocacy یک کلمه حقوقی است و به عنوان فرایند صحبت کردن به جای فرد دیگر به کار می رود. برخی این مفهوم را به عنوان فرانید استفاده استراتژیک از اطلاعات برای تغییر سیاست هایی که زندگی مردم غیربهره مند را تحت تأثیر قرار می دهند، تعریف می کنند. برخی دیگر نیز آن را وکالت به افرادی که صدایی ندارد، تفسیر کرده اند.

دیویدف معتقد بود که شهرسازی فرایندی است که در سه مقطع انتخاب صورت می گیرد: انتخاب اهداف و معیارها، انتخاب گزینه های و

انتخاب نتایج مورد نظر.

دیویدف برنامه ریزان را به عنوان سیاست مدارانی که میتوانند برای طرفداران و رای دهندگان خود مسئول باشند و یا وکیلانی که در مقابل موکلین خود مسئول هستند، پیش بینی می کرد.

او برنامه ریزان را به عنوان سیاست مدارانی که میتوانند برای طرفداران و رای دهندگان خود مسئول باشند و یا وکیلانی که در مقابل موکلین خود مسئول هستند، پیش بینی می کرد. در واقع برنامه ریز در نقش وکیل مدافع افراد و گروههای محروم، به ارائه تخصص لازم به افراد محروم جهت رسانیدن نیازهای آنها به گوش تصمیم گیرندگان میپردازد.

افراد بشر متفاوت به دنیا می آیند و در ابعاد فیزیكی ظاهری و هویت فرهنگی اجتماعی متفاوت هستند. این برای افراد، همچنین گروه ها و جوامع صحیح است. مفهوم تفاوت، که نقطه شروع برنامهریزی وکالتی است، در برنامهریزی، نقطه ای مرکزی است. همانطور که بوسیله پل دیویدف تعریف شده « برنامه ریزی وکالتی به دفاع از حقوق آنهایی که نادیده گرفته شده اند می پردازد » و  « مفهوم برنامه ریزی تساوی حقوق خواه، شامل شناختی روشن از تضادهای متنوع حقوق اجتماعی، که ممكن است وفق ناپذیر باشند، می گردد» .

از نظریه پردازان دموکراتیك "خواست جامعه را با خواست های جامعه، یا حداقل با اکثریت آن" برابر فرض می کنند. درحالی که برنامه ریزان وکالتی بیشتر بر حرمت گروه ها به عنوان وجودی جداگانه تاکید می کنند و تلاش می کنند تا از تصمیم سازی اکثریت خودداری کنند.

به حداکثر رساندن آزادی افراد)به منظور احترام به تفاوت ها(در بكارگیری آن، در ابتدا به نفع گروه های اجتماعی دارای امتیاز است. بنابراین مادامی که برنامهریز وکالتی از نظر تئوری برای هر گروه اجتماعی کار میکند، واژه عموما به معنی وکیل برای فقرا تفسیر می گردد.

برنامه ریزی وکالتی بر پایه این درک استوار است که جامعه مورد برنامهریزی همگون نبوده و از گروه های مختلف با ویژگی های متنوع تشكیل شده است. لذا در این جامعه ی چندگانه تنها قدرت نیست که به شكل نابرابر پخش شده ا ست. بلكه دسترسی به منابع، نیز برای افراد دارا و ندار، افراد با سواد و بی سواد) و جز آن( نیز یكسان توزیع نگردیده است. آنچه برنامهریزان وکالتی به آن عقیده دارند و در تحلیل جامعه خود به آن توجه دارند، آن است که با وجود افزایش ثروت و فراوانی در جوامع سرمایه داری پیشرفته و یا بیشتر توسعه یافته و در دوران بعد از صنعتی شدن، قسمت اعظمی از جوامع از نقطه نظر تخصیص منابع، مورد تبعیض و محرومیت قرار گرفته اند. این دسته از برنامه ریزان یكی از عوامل و موانع اصلی تخصیص مناسب و دوباره منابع و ایجاد عدالت و برابری بیشتر را عوامل سیاسی جاری در این کشور ها میدانند. بدین صورت که در اینگونه کشورها گروههای محروم توان ایجاد تاثیر کافی بر فرآیند تصمیم گیری را نداشته و به تبع آن امكان توزیع و پخش دوباره منابع و... به نفع آنها وجود ندارد.